Palpacja meridianów, Autorzy: Wang Ju-Yi i Jason Robertson

Zachęcamy do lektury artykułu opublikowanego w Journal of Chinese Medicine w lutym 2007 roku i przypominamy, że już w listopadzie kolejny kurs z uczniam prof. Wang Ju-Yi, na który serdecznie zapraszamy https://www.tomo.edu.pl/events/dynamika-qi-w-meridianach/

Abstrakt

Palpacja meridianów to klasyczne narzędzie diagnostyczne, z którego rzadko korzysta się we współczesnej praktyce akupunktury. Niniejszy artykuł przedstawia zarys podstawowej teorii oraz technik tej użytecznej metody.

Wprowadzenie

Palpacja meridianów była głównym narzędziem diagnostycznym we wczesnym okresie zastosowania akupunktury jako metody leczniczej. Klasyczne dzieła: Nei Jing (Kanon medycyny wewnętrznej) oraz Nan Jing (Kanon trudnych przypadków) obejmują opisy technik palpacji meridianów, które stosowano w celu odkrywania guzków i innych zmian w obrębie badanych tkanek. We współczesnej praktyce klinicznej często występuje „umysłowe” podejście do wyboru punktów akupunkturowych, które – poza informacjami dostarczanymi przez obraz tętna – nie bierze pod uwagę danych czerpanych
z badania dotykowego. Jednocześnie akupunkturzystom, którzy poszukują sposobów na zintegrowanie w swojej diagnozie wyników przeprowadzonej palpacji, często brakuje przydatnej teoretycznej struktury, pozwalającej na przypisanie ich odczuć do określonej kategorii.

Ten artykuł przedstawia najpierw krótki zarys historycznych metod, poprzedzających palpację meridianów. Dalej występuje opis, na jakie odczucia powinni zwracać uwagę praktycy podczas wykonywania badania palpacyjnego wzdłuż przebiegu meridianów, a następnie wyjaśnienie, w jaki sposób należy interpretować zebrane w wyniku palpacji informacje, aby mogły służyć do postawienia prawidłowej diagnozy i przeprowadzenia odpowiedniego zabiegu. Na końcu zostanie szczegółowo przedstawione studium przypadku klinicznego z uwzględnieniem wyników palpacyjnego badania meridianów.

Istnieją powody by sądzić, że w diagnostyce medycyny chińskiej palpacja meridianów historycznie odgrywała o wiele ważniejszą niż obecnie rolę.

Palpacja meridianów w klasycznych dziełach medycyny chińskiej

Technika palpacji meridianów obejmuje śledzenie przebiegu dwunastu meridianów głównych w celu określenia jakości przepływu Qi i krwi. Diagnostyczna palpacja ma szczególne zastosowanie w tych rejonach ciała, które znajdują się poniżej łokci i kolan, gdzie Qi meridianów rozwija się od swych źródeł, czyli w położonych na palcach dłoni i stóp punktach Jing-studniach, i zmierza aż do wewnętrznego odgałęzienia w punktach He-morzach. Pojedyncze meridiany o ograniczonej funkcjonalności często wykazują zmiany fizyczne, które można względnie łatwo wyczuć. Zmiany te obejmują nie tylko najłatwiej wyczuwalne guzki i miejsca wzmożonej tkliwości, ale także osłabienie powiązanych grup mięśni, uogólniony wzrost napięcia mięśniowego albo bardzo małe, przypominające ziarnka zmiany, które można wyczuć tylko przy bardzo starannym badaniu.

Istnieją powody by sądzić, że w diagnostyce medycyny chińskiej palpacja meridianów historycznie odgrywała o wiele ważniejszą [niż obecnie] rolę. Rozpoczynając od najwcześniejszych tekstów, na przykład w 73. i 75. rozdziale Ling Shu (Niebiańskiej Osi), jednej z części Nei Jing (Kanonu medycyny wewnętrznej) (官能 i 刺节真邪)¹ zostają wprowadzone dwa  ciekawe z naszego punktu widzenia terminy diagnostyczne. Pierwszy z nich to qìe (切), który w języku chińskim znaczy “krojenie”. We współczesnej terminologii medycznej ideogram ten nabrał znaczenia „naciskać”, jak w wyrażeniu „dzielić ciało czubkami palców”. W nowoczesnych tekstach słowo to opisuje technikę badania obrazu tętna na tętnicy promieniowej. Natomiast w odniesieniu do palpacji meridianów szczególnie interesujący wydaje się drugi termin, który znajduje się w tej samej części tekstu, poświęconej ręcznym technikom diagnostycznym. Termin ten to xún (循) i znaczy on „podążać wzdłuż”. Ten drugi termin opisuje proces „podążania wzdłuż” przebiegu meridianu przy pomocy palców w celu prześledzenia aktualnego stanu meridianów. Zatem, jeśli qìe odnosi się do diagnozy z tętna, to termin xún można przetłumaczyć jako „dotykanie/ badanie palpacyjne” całego meridianu. Oprócz wprowadzenia tematu palpacji meridianów, 75. rozdział Ling Shu (Niebiańskiej Osi) opisuje także inne techniki służące do diagnozy:

„Przed użyciem igieł najpierw trzeba dokładnie zbadać meridiany w celu stwierdzenia nadmiaru lub niedoboru. Trzeba rozdzielić (tętno) i dotknąć [zbadać palpacyjnie]. Trzeba naciskać i odrywać. Obserwować, w jaki sposób meridian odpowiada i porusza się zanim podąży się dalej.”

Zatem Nei Jing (Kanon medycyny wewnętrznej) całkiem wyraźnie przedstawia, że nie tylko badanie tętna i dotykanie stanowią ważną część diagnozy, ale również „naciskanie i odrywanie” dłoni od meridianów. Tekst ten czyni kolejne odniesienie do palpacji meridianów w rozdziale 20. Su Wen (Podstawowe pytania) (三部九候论)². W tej części ponownie opisuje się cztery techniki: oddzielania, dotykania, naciskania i odrywania. Rozdział ten również opisuje sytuację, kiedy to lekarz rozpoznaje jié (węzeł 结) na przebiegu kolaterali danego meridianu. Inny przykład palpacji meridianu można odnaleźć w 13. trudnym przypadku przedstawionym w Nan Jing (Kanonie trudnych przypadków)³. W tym rozdziale podkreśla się istotne znaczenie badania kondycji przedramienia od łokcia do nadgarstka. W tekście zostaje też szczegółowo opisane,
w jaki sposób podczas badania dotykowego (palpacji) będzie odczuwać się ten obszar przy występowaniu zaburzeń różnych narządów.

Tabela 1: Trzy ogólne kategorie wyczuwalnych dotykiem zmian w obrębie meridianu

Technika		Znaczenie
Uogólniona twardość i napięcie	Wykonaj palpację wzdłuż całego przebiegu meridianu. Zastosuj średnie natężenie nacisku. Dokładnie zauważ, które meridiany zostały objęte przez zaburzenie. Odczucie powinno być rozległe.		Ostra faza zaburzenia. Ograniczone funkcjonowanie i/lub krążenie w meridianie  i /lub narządzie. Możliwa obecność zimna w meridianie.
Głęboka twardość / guzy	Wykonaj palpację wzdłuż meridianu zatrzymując się w celu okrążenia mniejszych zmian. Zwróć uwagę na ich kształt. Zauważ cechy (ślizgające, miękkie, ustalone itd.).		Nagromadzenie wilgoci, śluzu, krwi w meridianie i/lub narządzie. Zaburzenie przewlekłe.
Głęboka twardość /guzy może być dalej podzielona na : Bardzo twarde guzy. Określone twarde guzy. Stwardnienie w jednej linii (jak bambus). Długie stwardnienie przypominające patyk.
Miękkość lub słabość.	Dokładnie i lekko przesuń palcami wzdłuż całego przebiegu meridianu. Zauważ, które punkty są słabe.		Niedobór Qi/Yang.

Techniki palpacji meridianów

Podczas gdy tradycyjne dotykowe badanie tętna polega na obserwacji wewnętrznego środowiska za pośrednictwem naczynia krwionośnego, palpacja meridianów może być uważana za diagnozę poprzez obserwację śródmiąższowych dróg przepływu płynów organicznych. Dawni lekarze uważali, że otwory i przestrzenie, które odczuwa się podczas palpacji meridianów nie tylko stanowią istotną część fizjologii, ale mogą także odzwierciedlać stan narządów wewnętrznych podczas  występowania ich dysfunkcji. W rzeczywistości to, co nazywamy „meridianami”, nie składa się ze skóry, nerwów, ścięgien, kości, naczyń czy mięśni, które zazwyczaj z nimi wiążemy⁴. Zamiast tego można je raczej uważać za związek tkanki łącznej
i płynów poruszających się w ich obrębie⁵. Tak samo jak badanie tętna i obserwacja obrazu języka, palpacja przebiegu meridianów dostarcza lekarzowi kolejną metodę weryfikacji i doprecyzowania hipotetycznej diagnozy, która wyłania się już podczas przeprowadzania wywiadu z pacjentem. 

Warto zauważyć, że kiedy znaczenie odkrytych zmian ocenia się w kontekście diagnozy, nie wystarcza po prostu dotykowe badanie przebiegu tradycyjnych meridianów w celu odnalezienia reaktywnych punktów nadających się do nakłuwania. Odszukanie punktów lub meridianów do przeprowadzenia zabiegu nie jest najważniejszym celem palpacji, ale jest nim raczej odkrycie wskazówek informujących, w jaki sposób funkcjonują narządy. Ostateczna diagnoza może być postawiona jedynie po uwzględnieniu znaczenia zmian zauważonych podczas badania palpacyjnego w kontekście innych oznak i objawów. Logiczną konsekwencją takiej diagnozy powinien być następnie wybór odpowiednich punktów lub ziół leczniczych.

Czego należy szukać

W praktyce palpacja obejmuje poruszanie się wzdłuż przebiegu meridianów za pomocą boku kciuka przy użyciu techniki ślizgania [przesuwania]. Każdy meridian jest często badany kilka razy, przy zastosowaniu różnego stopnia nacisku. Lekarz powinien najpierw mocno uchwycić dłoń lub stopę pacjenta właściwą dłonią, a następnie powoli zbadać palpacyjnie przebieg meridianu przesuwając bokiem swego kciuka po skórze pacjenta w celu prześledzenia wszystkich zmian. Ważne jest by pamiętać, że nie bada się pojedynczych punktów, ale całe meridiany. Podczas badania ruch powinien być jednostajny i płynny, bez zbytniego zatrzymywania się w celu naciskania na pojedyncze punkty. Obecność zmian w pewnych częściach meridianu można potwierdzić i dokładniej zbadać podczas powrotu do danego meridianu za drugim lub trzecim razem przy wzrastającym poziomie stosowanego nacisku. Bardzo ważne jest by pamiętać, że „guzki” opisywane na następnych stronach mogą być naprawdę bardzo małe. To nie to samo, co tłuszczaki, nerwiaki lub inne wyraźne skupiska tkanki tłuszczowej.

Istnieją trzy podstawowe cechy, o których należy pamiętać podczas rozpoznawania różnego rodzaju zmian występujących
w obrębie meridianów. Pierwszą jest głębokość, drugą jest względna twardość, a trzecią jest rozmiar i kształt odkrytych zmian.

Dalej zostaną  szczegółowo omówione trzy ogólne kategorie wyczuwalnych dotykiem zmian, które zostały już wymienione powyżej w Tabeli 1.

Pierwszy i drugi rodzaj zmian meridianowych jest czasem trudny do odróżnienia dla niezbyt doświadczonego patyka palpacji.

1. Uogólniona twardość i napięcie

Uogólniona twardość i napięcie jest zazwyczaj odczuwana na bardziej powierzchownej głębokości wzdłuż przebiegu meridianu poniżej łokci lub kolan. Jest zwykle mniej twarda i pokrywa szerszy obszar niż inne rodzaje stwardnienia opisane poniżej. W wielu przypadkach jest to uogólniona hipertoniczność [nadmierne napięcie] tkanek położonych wzdłuż względnie dużej części danego meridianu. Zmiana ta często występuje przy obecności zimna, wilgoci i/lub w relatywnie ostrej fazie zaburzenia. Meridiany zostały zaatakowane i ruch jest ograniczony, ale patogenna Qi jeszcze nie doprowadziła do poważniejszego zastoju krwi lub nagromadzenia śluzu.

Do tej kategorii zalicza się również nieco twardawe guzki z niewyraźnie zaznaczonymi granicami. Takie guzki mogą nawet być dosyć miękkie i bardzo małe. Będzie się je wyczuwać nie tak głęboko, jak inne guzy opisane poniżej, tak jakby były położone zaraz pod powierzchnią i niemal związane ze skórą. Ich obecność często wskazuje na relatywnie ostre zaburzenie albo zaburzenie obejmujące mięśnie, ścięgna i skórę.

Zmiany, które są uogólnione lub względnie płytko położone i związane ze skórą można uważać za „poziom Qi”, podczas gdy przedstawione poniżej kolejne rodzaje zmian w obrębie meridianu można uważać za dotyczące „poziomu krwi”. Zmiany
z poziomu Qi obejmują problemy z funkcją narządów, w przeciwieństwie do zmian z poziomu krwi, które odpowiadają bardziej substancjalnym, fizycznym zmianom w organizmie. Pierwszy rodzaj zmian jest miększy i spotykany w lżejszych zaburzeniach, podczas gdy głęboko położone stwardnienie często ma określone granice i dotyczy poważniejszej patologii.

2. Głęboka twardość i/lub guzy

To najobszerniejsza kategoria zmian meridianowych. Do tego rodzaju zmian może prowadzić szeroki zakres rozmaitych patologicznych mechanizmów, ale większość z nich jest związana z zastojem krwi, nagromadzeniem śluzu albo występowaniem przewlekłej choroby. Tego rodzaju guzki są wyraźnie umiejscowione poniżej skóry i raczej nie będą się poruszały wraz z jej ruchem. Niemniej nie koniecznie muszą znajdować się głęboko na poziomie mięśni. W obrębie kategorii głębokiej twardości istnieje kilka pod-kategorii:

a. Bardzo twarde guzki często wskazują na nasilone zimno lub zastój krwi. Na przykład, w punkcie Jinmen PM-63 można odkryć małe, bardzo twarde guzki w przypadkach przewlekłego bólu pleców z zastojem krwi.

b. Twarde guzki o określonych granicach, które można łatwo przesunąć i są śliskie/gładkie wskazują na wilgoć i śluz. Ten rodzaj zmian jest często spotykany na przykład na meridianie Śledziony w okolicy punktu Taibai Śl-3 lub Yinlingquan Śl-9 we wzorcach wilgoci-śluzu.

c. Twardość w jednej linii odczuwana jak fragment pędu bambusa wskazuje na stan przewlekły, który jest często trudniejszy do wyleczenia. Została tu upośledzona zdolność płynów do odżywiania tkanek, a odkryta zmiana będzie pod dotykiem kciuka odczuwana jako nieco nierówna [szorstka]. Tego rodzaju zmiany są najczęściej spotykane w obszarze wzdłuż meridianu Potrójnego Ogrzewacza pomiędzy punktami Waiguan PO-5 i Sanyangluo PO-8 w chorobach związanych
z autoagresją immunologiczną.

d. Długie, przypominające patyczek zmiany, które nie są nierówne, najczęściej wskazują na stan ostry, zazwyczaj spowodowany przez zastój Qi. Przypominające patyk linie mogą też prostopadle przecinać przebieg meridianu. Tego rodzaju zmiany mogą powstać pod wpływem infekcji lub stanu zapalnego w obszarach związanych z danym meridianem. Na przykład, podobną do patyka zmianę można często odkryć na meridianie Jelita Cienkiego wokół punktów Wangu JC-4 lub Yanggu JC-5 w przypadkach ostrego bólu karku typu Taiyang.

3. Miękkie-osłabione obszary

Podczas palpacyjnego badania przebiegu meridianu akupunkturowego czasami pojawia się wrażenie, że mięśnie lub powięzi mają znacząco zmniejszone napięcie [tonus]. W takich przypadkach pewne meridiany lub nawet poszczególne punkty wykazują miękkość, którą można odczuć podczas przesuwania palcami po powierzchni ciała z łagodnym naciskiem. Kiedy bada się meridiany z cechami miękkości i słabości ważne jest aby zauważyć, które konkretnie punkty wykazują miękkość
i wziąć pod uwagę ich funkcje i wskazania.

Ogólnie rzecz ujmując, takie zmiany są oznaką niedoboru. Aby w pełni zrozumieć naturę tego niedoboru, trzeba również wziąć pod uwagę informacje zebrane przy pomocy innych technik diagnostycznych. Jednakże dokładna palpacja meridianów może pomóc w określeniu głównego narządu, który został dotknięty zaburzeniem, zwłaszcza w przypadku, kiedy u pacjenta manifestuje się stan przypominający uogólniony niedobór Qi i/lub Yang lub niedobór obejmujący prawdopodobnie wiele narządów. 

Kiedy zmiany mają znaczenie?

Podczas palpacyjnego badania ciała pojawia się nieunikniona konieczność dokonania wyboru, co odczuwa się jako „normalne”, a co odczuwa się jako „patologiczne”. Oczywiście pacjenci różnią się między sobą i podczas badania meridianów można odkryć wiele rozmaitych rodzajów zmian. Jednakże po pewnym czasie zaczną wyłaniać się najczęściej występujące wzorce zaburzeń. Aby wykluczyć zmiany, które nie są związane z patologią, należy zapamiętać kilka przydatnych wskazówek.

1. Patologiczne  zmiany powinny znajdować się wyraźnie na linii przebiegu danego meridianu.

2. Patologiczne zmiany powinny być związane z objawami, tj. powinny pojawiać się i przechodzić wraz z ustępowaniem
i przebiegiem innych objawów. Jednakże zmiany meridianowe mogą nie pojawiać się dokładnie w tym samym czasie, co wystąpienie objawów i mogą być związane z rozpoczęciem i/lub rekonwalescencją po danym zaburzeniu na cztery główne sposoby:

• Zmiany w obrębie meridianu występują w tym samym czasie, co objawy. Zwiększone nasilenie objawów występuje
w podobnym czasie, co rozwój wyczuwalnych dotykiem zmian wzdłuż przebiegu meridianów. To najczęściej spotykany
w praktyce wzorzec (w przybliżeniu 70% pacjentów).

• Objawy poprzedzają wystąpienie zmian w obrębie meridianów. W tej sytuacji zmiany wzdłuż meridianów w końcu się pojawią, ale może to nastąpić wiele dni albo nawet tygodni po wystąpieniu początkowych objawów. Zmiany meridianowe mogą wydawać się bardzo łagodne w porównaniu do manifestującego się wzorca zaburzenia. Taką sytuację najczęściej spotyka się u starszych, osłabionych i bardziej niedoborowych pacjentów, którzy zazwyczaj wolno reagują na zastosowane leczenie.

• Zmiany meridianowe poprzedzają objawy kliniczne. W tym przypadku konstelacja powiązanych oznak i objawów może zamanifestować się wiele dni lub tygodni po zauważeniu odczuwanych dotykiem zmian w obrębie meridianów. Zwykle dotyczy to pacjentów, którzy są bardzo zdrowi albo tych, którzy mają skłonność do alergii lub innych zaburzeń autoagresji immunologicznej. Ze względu na zdrowy (lub nadwrażliwy) stan ich układu odpornościowego, już same meridiany ukazują zauważalne zmiany podczas tego, co może zostać określone jako „faza utajenia” ich zaburzenia.

• Zmiany meridianowe nie zbiegają się z objawami klinicznymi. To przypadek, kiedy występują zarówno objawy, jak i istotne zmiany meridianowe, ale wydaje się, że brakuje pomiędzy nimi powiązania. Może to być przypadek przewlekłej choroby bez znaczących zmian meridianowych albo sytuacja, kiedy diagnoza na podstawie objawów wydaje się prowadzić do innego wniosku, niż sugeruje to palpacyjne badanie meridianów. Najczęściej spotyka się to w złożonych wzorcach chorobowych,
a wtedy diagnoza musi obejmować dokładną integrację wyników wszystkich technik diagnostycznych.

Należy zachować dokładny zapis wyników badań w celu obserwacji, w jaki sposób odkryte zmiany meridianowe rozwijają się podczas przebiegu leczenia.

3. Patologiczne zmiany powinny być umiejscowione obustronnie, chociaż jedna strona ciała może być znacząco bardziej dotknięta zaburzeniem niż druga, zwłaszcza w stanach ostrych lub zaburzeniach związanych głównie z występowaniem bólu.

Zasadniczo zmiany meridianowe powinny spełniać co najmniej dwa z trzech wymienionych powyżej kryteriów, aby mogły być uważane za posiadające znaczenie dla diagnozy z palpacji meridianów. 

Zauważone zmiany, takie jak tłuszczaki, nerwiaki, znamiona, owrzodzenia, pryszcze, grzybica i zmiany barwnikowe (piegi), które nie spełniają powyższych warunków, nie wchodzą w zakres diagnostyki meridianowej. Tego rodzaju zmiany lepiej rozważać w kontekście dermatologii medycyny chińskiej.

Studium przypadku

Kobieta, 45 lat

Główna dolegliwość: alergiczne zapalenie skóry

Historia obecnej choroby

U pacjentki występowały suche, czerwone krostki, nieco wystające ponad powierzchnię skóry. Zmiany skupiały się wokół nadgarstków, na grzbietowej stronie dłoni, wokół kostek i na grzbietowej stronie stopy, czyli ogólnie na obszarach Yangming. Zmiany skórne były łuszczące i swędzące, ale nie krwawiły ani nie ulegały ropieniu. Zaburzenie było przewlekłe, po raz pierwszy wystąpiło siedem lub osiem lat wcześniej i na ogół pojawiało się jesienią, trwało przez zimę, a ustępowało wiosną. W ostatnich latach zwiększyła się intensywność objawów. Zastosowanie detergentów, mydła lub ciepłej wody działało podrażniająco nawet do tego stopnia, że pacjentka musiała drastycznie ograniczyć mycie rąk i całego ciała. Świąd
i zaczerwienienie zwykle zaostrzały się przed miesiączką, która była nieregularna (różnie: zbyt późna/ zbyt wczesna),
rozpoczynała się od dwóch do trzech dni skąpego krwawienia, po czym następowało względnie normalne krwawienie przez dwa kolejne dni. Apetyt i sen u pacjentki były normalne, natomiast jej stolec był zwykle suchy, a wypróżnienie występowało raz na dwa lub trzy dni. Pacjentka cierpiała też na nawracające krwawienia z nosa.

Lekarz w miejscowym szpitalu zdiagnozował jej zaburzenie jako alergiczne zapalenie skóry i leczył je stosując zewnętrznie średniej mocy kortykosteroid. Chociaż leczenie sterydami przynosiło tymczasową ulgę, zaburzenie powracało kiedy tylko przerywano stosowanie leku. Inny lekarz zalecił recepturę ziołową Xiao Yao San (Proszek swobodnego wędrowca), której stosowanie nie wpłynęło na stan skóry, ale poprawiło częstotliwość wypróżniania.

Wyniki badań diagnostycznych

Podczas badania palpacyjnego meridianów odkryto bolesne miejsca oraz małe, twarde guzki, które z łatwością można było poruszyć, umiejscowione na meridianie Płuc w punkcie Kongzui Pł-6 i na meridianie Śledziony w punkcie Sanyinjiao Śl-6. Obszar wokół punktu Yinlingquan Śl-9 wykazywał napięcie i nieco obrzęku. Natomiast na meridianie Wątroby w okolicy punktu Taichong W-3 odkryto miękkie, obrzmiałe guzki. Kilka małych, płytko położonych i przypominających patyk, ziarnistych guzków znaleziono na meridianie Serca wokół punktów Shaohai S-3 i Yinxi S-6. Duży obszar o nadmiernym napięciu tkanek występował na meridianie Żołądka wokół punktu Fenglong Ż-40. Guzki na meridianach Taiyin były położone dosyć głęboko i były ogólnie twardsze niż zmiany odkryte na meridianie Serca, Wątroby i Żołądka.

Ciało języka było obrzmiałe/powiększone i nieco fioletowawe, z pęknięciem biegnącym od środka ku tyłowi. Nalot na języku był lepki/śliski i biały. Tętno było ślizgające.

Diagnoza

Dysharmonia Qi Taiyin, zaburzenie krążenia płynów.

W tym przypadku zaburzenie zaostrzało się jesienią i wykazywało suchość, a obie cechy związane są z Taiyin – Płucami. Zmiany skórne pacjentki były umiejscowione na powierzchniach Yangming rąk i nóg. W tym przypadku, dysharmonia meridianu Yin przejawiła się na związanym z nim meridianie Yang (zaburzenie Taiyin przejawiające się na meridianie Yangming). W tego rodzaju zaburzeniach często odpowiednim sposobem postępowania jest zastosowanie punktów na meridianie Yin w celu leczenia zaburzeń meridianu Yang. W tradycyjnej terminologii takie podejście nosi nazwę yang bing qu yin („wybranie Yin w celu leczenia choroby Yang” 阳病取阴). Poza tym przewlekła natura tego zaburzenia i wzorzec nieregularnego miesiączkowania wskazywały na obecność suchości krwi jako drugorzędny aspekt stanu pacjentki. Rola palpacji meridianów w postawieniu tej diagnozy zostanie omówiona w dalszej części artykułu.

Leczenie

Leczenie skupiało się na uregulowaniu funkcjonowania Taiyin. Ponieważ pacjentka nigdy wcześniej nie miała wykonywanej akupunktury, podczas pierwszego zabiegu zastosowano tylko cztery punkty: Chize Pł-5 i Yinlingquan Śl-9, obustronnie. We wszystkich czterech punktach użyto jednocalowych igieł w celu wywołania bardzo łagodnego, promieniującego odczucia (nakłuwając techniką zrównoważoną). Podczas kolejnych zabiegów zastosowano te same cztery punkty wraz z dodaniem Yanxi JG-5 i Jiexi Ż-45, ponieważ odkryto plamy zaczerwienienia i świądu położone nieco dystalnie od obu tych poruszających punktów Jing-rzek.

Rezultaty

Pacjentka zgłosiła, że swędzenie zmniejszyło się natychmiast po pierwszym zabiegu. W następnym tygodniu pacjentka donosiła o stałej poprawie jej stanu. Zabiegi akupunktury wykonywano raz na tydzień przez osiem tygodni.  Zmiany skórne najpierw zaczęły ustępować na kończynach dolnych, gdzie również zmniejszało się zaczerwienienie i łuszczenie. Potem nastąpił proces gojenia i zmniejszania się zaatakowanych obszarów na kończynach górnych. Obszar wokół punktu Hegu JG-4 był ostatnim, który został wyleczony, dwa miesiące po rozpoczęciu zabiegów. W ciągu dwóch miesięcy od pierwszego zabiegu zaburzenie zostało całkowicie usunięte z powierzchni Yangming na rękach i nogach, na końcu pozostał tylko jeden zaatakowany obszar na grzbietowej stronie dłoni, na meridianie Shaoyang [Potrójnego Ogrzewacza].

Uzupełnienie

W trakcie leczenia pacjentka donosiła, że od pewnego czasu ma częste krwawienia z nosa. W wyniku badania palpacyjnego odkryto tkliwość w punkcie Tianfu Pł-3. Właśnie w tym punkcie meridianu Taiyin często pojawia się reakcja, kiedy występują jakieś zaburzenia w unaczynieniu nosa. Do kolejnych zabiegów dodano obustronne nakłucie punktów Tianfu Pł-3, co przyczyniło się do potwierdzonego zmniejszenia częstotliwości krwawienia z nosa. 

Omówienie diagnozy z palpacji meridianów

Zanim omówimy wybrane punkty, przydatne może być powrócenie do analizy palpacji meridianów. W tym przypadku, badanie palpacyjne pomogło w dopracowaniu i uściśleniu diagnozy, jak i leczenia. Tak jak niektórzy skłonni byliby przypuszczać, początkowa prezentacja objawów mogłaby prowadzić prosto do zdiagnozowania niedoboru krwi
z jednoczesną obecnością gorąca. Jednakże z powodu relatywnie wyraźnego zaangażowania meridianów Taiyin: Płuc
i Śledziony, co zostało ustalone dzięki palpacji meridianów, do wykonania zabiegów wybrano mały zestaw punktów, skupiony na specyficznym oddziaływaniu na dynamikę Qi w tychże meridianach. Zamiast wybierać punkty służące do wzmocnienia krwi i/lub usuwania gorąca, wybrano parę punktów, która docelowo pomogła wzmocnić synergiczne funkcje Śledziony i Płuc.

Jednak w jaki sposób można byłoby uwzględnić zmiany na innych meridianach? W szczególności występowały różne zmiany odkryte palpacyjnie w obrębie meridianów Wątroby, Serca i Żołądka. Oczywiście, zmiany na tych meridianach były mniej znaczące niż zmiany odkryte na meridianach Taiyin. Niemniej jednak stwierdzenie obecności tych zmian miało ważne znaczenie dla postawienia precyzyjnej diagnozy i było pomocne podczas wyboru odpowiednich punktów do zabiegu.

Miękkie, obrzmiałe obszary wybadane wokół punktu Taichong W-3 wskazują na zaangażowanie tego narządu na poziomie Qi (zob. omówienie powyżej). Ponieważ to Wątroba zarządza przepływem Qi, taka oznaka (oraz niektóre objawy zgłoszone przez pacjentkę) wskazuje na czynnik zastoju Qi. Małe, ziarniste, przypominające patyk, płytko położone guzki na meridianie Serca dopełniają cały obraz. Natura tych zmian również wskazuje na zaburzenie na poziomie Qi. Jeśli zmiany te byłby twardsze lub głębsze, mogłyby wskazywać na obecność istotniejszego niedoboru i/lub zastoju krwi. Jednak należy zauważyć, że przypadki poważniejszego niedoboru krwi i zastoju dotyczącego Serca zazwyczaj przejawiają się poprzez głębsze, szersze
i twardsze guzki lub zwiększone napięcie mięśniowe wzdłuż meridianu Osierdzia wokół punktu Ximen O-4.

W oparciu o obszerny obraz wyłaniający się z oznak i objawów oraz wyniki palpacji meridianów, zdiagnozowano dysharmonię Qi meridianów Taiyin. Taka diagnoza sugeruje nie tyle niedobór, co nadmiar powstały w wyniku zaburzenia prawidłowej dynamiki Qi. W szczególności upośledzona została spełniania przez Płuca funkcja wznoszenia i kierowania
w dół, co spowodowało pewnego rodzaju przeciwstawny [zwrotny] przepływ Qi. Ten zaburzony przepływ Qi dotknął układ Taiyin i doprowadził do nieprawidłowego odżywienia związanych z nim meridianów Yangming.

Zasada leczenia nie polega tu na wzmacnianiu [uzupełnianiu], ale na regulacji i poruszeniu Qi. W tym przypadku najwłaściwsze wydaje się skorzystanie ze zdolności punktów He-Mórz do regulowania zaburzonego przepływu Qi
i jednocześnie mocnego poruszania Qi. Para punktów Chize Pł-5 i Yinlingquan Śl-9 ma szerokie zastosowanie w celu przywracania prawidłowego ruchu Qi w meridianach Taiyin. W tym szczególnym przypadku, w wyniku wykonanych zabiegów poprawiło się krążenie płynów i ustąpiła wilgoć w przestrzeniach w okolicy skóry, a kiedy przywrócono prawidłowe odżywienie, zniknęło gorąco obecne w meridianach Yangming.

Obecnie w dermatologii punkty do wielu zabiegów akupunktury wybiera się w oparciu o ich funkcje, co bardzo przypomina wybieranie ziół do receptury. Punkty takie jak Quchi JG-11, Hegu JG-4, Fengshi PŻ-31, Sanyinjiao Śl-6 lub Ganshu PM-18 są zwykle stosowane w przypadkach alergicznego zapalenia skóry w celu „usuwania wiatru” lub „wzmacniania krwi”. Natomiast przedstawione powyżej podejście bardziej skupia się na regulacji funkcji meridianu i narządu, niż na usuwaniu wiatru i/lub gorąca z krwi. W sytuacji takiej jak ta, ziołolecznictwo mogłoby przynieść całkiem dobre rezultaty jeśli chodzi
o oczyszczanie, usuwanie i /lub wzmacnianie, ale to akupunktura jest najodpowiedniejsza jeśli chodzi o regulowanie, zwłaszcza gdy głównym celem terapii jest wspomożenie organizmu w samodzielnym przywróceniu prawidłowej Qi. Często problemy z zaburzeniem Qi nie są spowodowane przez niedobór, ale mają swoje źródło w braku prawidłowego ruchu Qi
i krwi w ciele. W takich przypadkach akupunktura jest często o wiele skuteczniejsza niż próby regulowania Qi poprzez zastosowanie ziół.

Wnioski końcowe

Palpacja meridianów zapewnia wiarygodną, weryfikowalną i relatywnie wymierną [mierzalną] metodę służącą lekarzom do potwierdzenia hipotetycznej diagnozy, wyłonionej na podstawie zastosowania bardziej popularnych [z „głównego nurtu”] narzędzi diagnostycznych  medycyny chińskiej. Ponadto, ponieważ badanie palpacyjne meridianów dostarcza wielu ważnych informacji dotyczących stanu funkcji narządów, może istotnie pomóc w uściśleniu diagnozy i sposobu leczenia. Wyniki palpacji, jeśli zostaną spójnie zinterpretowane i wykorzystane, umożliwiają postawienie dokładniejszej diagnozy, wybranie mniejszej ilości punktów do zabiegu i co najważniejsze, zapewniają lepsze rezultaty leczenia. Dla zainteresowanego tą metodą praktyka, pierwszy etap polega na rozpoczęciu starannego badania dotykiem obecności zmian meridianowych, jak to zostało opisane powyżej. Następnie, po pewnym czasie, przeprowadzane badanie będzie dostarczało nowych informacji do diagnozy i pomagało w jej doprecyzowaniu. Palpacja meridianów nie wprowadza radykalnych zmian do praktyki klinicznej danej osoby, lecz zamiast tego stanowi użyteczne narzędzie, które można zastosować w kontekście uzyskanej już wcześniej wiedzy.

Rysunek 1: Głęboki, twardy guzek odkryty na przebiegu meridianu często wskazuje na znaczącą obecność zimna lub zastój krwi. Takie guzki można znaleźć podczas zastosowania względnie mocnego nacisku podczas przesuwania się wzdłuż meridianu.

Rysunek 2: Twarde guzki o określonych granicach, które można z łatwością poruszyć i które są śliskie/gładkie często wskazują na obecność wilgoci i śluzu. Tego rodzaju guzki można wyczuć zarówno na poziomie głębokim, jak i płytkim.  Czasami odczuwa się je niemal jak mały pęcherzyk (w przeciwieństwie do małej zbitej masy).

Rysunek 3: Stwardnienie w postaci szorstkiej, nierównej linii, które odczuwa się jak fragment pędu bambusa, wskazuje na stan przewlekły. Została tu upośledzona zdolność płynów do odżywiania tkanek. Tego rodzaju zmiany mogą również obejmować zbiory małych guzków ułożonych w jednym rzędzie wzdłuż relatywnie dużej części danego meridianu.

Rysunek 4: Długie, przypominające patyczek zmiany, które nie są nierówne, najczęściej wskazują na stan ostry. Przypominające patyk linie mogą też prostopadle przecinać przebieg meridianu. Tego rodzaju zmiany mogą powstać pod wpływem infekcji lub stanu zapalnego w obszarach związanych z danym meridianem lub w powiązanym narządzie.

Dr Wang Ju-Yi (王居易) przez 45 lat praktykował medycynę chińską w Pekinie. W przeszłości był dyrektorem pekińskiego szpitala Beijing Kuan Jie Hospital i redaktorem naczelnym pisma Chinese Acupuncture and Moxibustion (中国针灸 zhöng guó zhën jîu). Obecnie dr Wang prowadzi prywatne szkolenia i zajęcia praktyczne w swojej klinice w Pekinie.

Jason Robertson od 2002 roku studiuje teorię i palpację meridianów u dr Wanga. Obecnie pracuje jako tłumacz dla grup studentów
w pekińskiej klinice dr Wanga, a także prowadzi własną prywatną praktykę w Seattle, w stanie Washington w Stanach Zjednoczonych.

Wang, Ju-Yi & Robertson, Jason Applied Channel Theory in Chinese Medicine: The Lectures of Wang Ju Yi (王居易经络医学讲演录 Wáng jü yì jïng luò yï xué jiâng yân lù) – książka opublikowana w roku 2008 przez wydawnictwo Eastland Press, Seattle.

Źródła i przypisy

1 Nei jing ling shu (Niebiańska Oś – Kanon medycyny wewnętrznej) (内经灵枢), rozdział 73. i 75., tłumaczenie własne autora artykułu.

2 Nei jing su wen (Podstawowe pytania – Kanon medycyny wewnętrznej) (内经素问), rozdział 20., tłumaczenie własne autora artykułu.

3 Nan jing (Klasyk trudnych przypadków) (难经), rozdział 13., tłumaczenie własne autora artykułu.

4 Koncepcję mówiącą o tym, że meridiany i punkty akupunkturowe nie odpowiadają konkretnym strukturom anatomicznym,  można spotkać na przykład już w pierwszym rozdziale Ling Shu (Niebiańska Oś) wchodzącego w skład klasycznego dzieła Nei Jing (Kanon medycyny wewnętrznej (九针十二原)⁶ „…Istnieje 365 tych podziałów [punktów]. Ich znaczenie nie może zostać podsumowane w kilku słowach, ale ignorowanie ich zasadniczej roli to zapraszanie niekończącego się zamętu. To, co nazywamy „podziałami” to miejsca, w których Qi ducha porusza się, wchodzi i wychodzi. Są one czymś zupełnie innym, niż skóra, mięśnie, ścięgna czy kości.”

5 Frapująca analogia do koncepcji meridianów jako ścieżek w obrębie tkanki łącznej, zob. Langevin et al. (2002)⁷. W tym artykule autorzy, na podstawie obrazowania ultrasonograficznego śródmiąższowej tkanki łącznej sugerują, że meridiany akupunkturowe mogą być porównane do przestrzeni [warstw] zajmowanych przez tkankę łączną.

6 Nei jing ling shu (Niebiańska Oś – Kanon medycyny wewnętrznej) (内经灵枢), rozdział 1., tłumaczenie własne autora artykułu.

7 Langevin H M, & Yandow J A (2002). “Relationship of acupuncture points and meridians to connective tissue planes”, [Związek punktów
i meridianów akupunkturowych z przestrzeniami tkanki łącznej] The Anatomical Record (New Anatomy), 269, 257-265